Παραβιαζοντας τις νουθεσιες του Ριλκε
«Κάθε είδους κριτική βλέψη είναι κάτι τόσο ξένο από μένα… Η κριτική είναι το χειρότερο μέσο για να αγγίξεις ένα έργο τέχνης». Γράμμα αρ.1, μικρό χαστούκι λυρικής έκφρασης αρ. … Έχω χάσει το μέτρημα.
Κι εμείς ήδη από την πρώτη φορά επιχειρούμε να καταπατήσουμε βίαια τα λεγόμενα του και να κρίνουμε – αλήθεια με τι τόλμη! – το έργο τέχνης του, αφού εξ’ ονόματος – και μόνο – η στήλη μας είναι «κριτική» βιβλίου. Το μικρό σαλιγκάρι, όμως, [ κατευθυνθείτε προς τις πληροφορίες στο προφίλ μου για περαιτέρω κατανόηση του χαρακτηρισμού ] δεν είναι ποτέ ικανοποιημένο με το κέλυφός του και το ίδιο ζητάει και από τους αναγνώστες του. Ας αντιμετωπίσουμε το βιβλίο ως βαθιές, γεμάτες ανάσες μεταξύ των οποίων ο – επιτρέψτε μου τους προσδιορισμούς – εκστασιασμένος, συγκλονισμένος εαυτός μας προσπαθεί να χωνέψει τις λέξεις που πέρασαν μπροστά του και να τους δώσει υπόσταση. Το ίδιο ας εφαρμόσουμε και στο παρακάτω κείμενο.
Ανάσα πρώτη – πιθανότατα και η πιο συμβατική.
Δέκα γράμματα – «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή» - που αποστέλλει ο Rainer Maria Rilke ως απαντήσεις στα αντίστοιχα γράμματα του στρατιωτικού Franz Xaver Kappus στο διάστημα μεταξύ 1903 και 1908 μετατρέπονται στο οξυγόνο μας για μόλις 100 σελίδες. Καθίστανται ωστόσο αρκετά για να μας διατηρήσουν στη ζωή για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, καθώς περιέχουν συμπυκνωμένες συμβουλές, που όλοι όσοι αυτοπροσδιοριζόμαστε ως καλλιτέχνες, συγγραφείς, άνθρωποι με κριτική σκέψη, θα θέλαμε να έχουμε ακούσει.
Ανάσα δεύτερη – ερχόμενοι στα ενδότερα.
Ο Kappus κατακλύζεται από τα υδαρά, ζεστά και οικεία συναισθήματα που σου αφήνει η ποίηση στο διάβα της. Βρίσκεται σε μία συνθήκη κρίσης με τον εαυτό του και τις επιλογές του - τη Στρατιωτική σχολή – και μετά από διάφορες πληροφορίες που εκμαιεύει βλέπει στο πρόσωπο του Rilke μια πιθανή μετεξέλιξη του ιδίου – αφού μαθαίνει ότι ο Ρίλκε εγκατέλειψε το στρατό για να ασχοληθεί με την ποίηση. Έτσι ξεκινούν την αλληλογραφία με τον Kappus να εκφράζει τις αμφιβολίες του και τον ήδη καταξιωμένο ποιητή να επιχειρεί να του δώσει απαντήσεις. Μοιράζεται μαζί του τις αντιλήψεις του για τη ζωή, τον έρωτα, τη γραφή, την υπομονή, τη μοναξιά, τον άνθρωπο – «μπορεί βέβαια συχνά οι απαντήσεις να σας αφήνουν με άδεια χέρια».
Ανάσα τρίτη – μπορείς να γίνεις συγγραφέας.
Όχι, δεν μπορούν όλοι να απολαύσουν αυτόν τον κόσμο της γραφής που έρχεται και σε κυριεύει, κρατώντας σε δέσμιό του, και δεν σου επιτρέπει μερικές φορές ούτε τα μάτια να πεταρίσεις από την έξαψη - γιατί ξέρεις ότι η ιδέα που ήταν πριν λίγο εκεί είναι ζωντανός οργανισμός τόσο βιαστικός και εύθραυστος, που μπορεί να βλαστίσει και να βγάλει ρίζες ή να εξαφανιστεί μέσα σε μόλις ελάχιστα κλάσματα του δευτερολέπτου. ( Ενδιάμεση ανάσα ) «Εξομολογηθείτε στον εαυτό σας: Θα πεθαίνατε τάχα, αν σας απαγόρευαν να γράφετε;» Μας απευθύνει ένα τόσο βασανιστικό ερώτημα και νιώθουμε την ύπαρξη μας να μουδιάζει στο φόβο μια αρνητικής απάντησης. «Ίσως βγει πως η τέχνη σας καλεί». Κοιτάς μηχανικά γύρω σου, περιμένεις απελπισμένα την τέχνη να σε καλέσει, πώς να σε καλέσει; γιατί να σε καλέσει; πώς θα το καταλάβεις; κι ύστερα; Κι ύστερα «να πιστεύετε ό,τι σας λέει το δικό σας συναίσθημα» γιατί, με τα αλλεπάλληλα ερωτήματα που σας βασάνισαν, δημιουργήσατε μόλις μια σπίθα έντασης στο χώρο. Είστε ένα βήμα πιο κοντά στο να συλλάβετε έναν βιαστικό και εύθραυστο ζωντανό οργανισμό. Και μόλις συμβεί αυτό «εγκυμοσύνη ως την κρίσιμη ώρα και τότε γεννοβόλημα».
Ανάσα τέταρτη – η τελευταία.
Διαβάζουμε στα βιογραφικά του Ρίλκε: «Όταν ήταν τυχερός άκουγε φωνές». Κατόρθωσε τη λυρική έμπνευση που του πρόσφεραν απλόχερα αυτές οι φωνές να τη μεταφέρει στα εγκόσμια σε μία γλώσσα κατανοητή. Κατόρθωσε να εργαστεί αδιάκοπα, «να ακρομάζεται και να σφυροκοπάει νύχτα μέρα» για να πετύχει να υπερβεί την ατομικότητά του, να αποχωριστεί τα παιδιά του και να τους προσφέρει το μεγαλύτερο δώρο. Να κάνει τους ανθρώπους να τα πλησιάσουν κατακτώντας « την ακράτητη γεύση των πιο πολύχυμων καρπών της ζωής».
Και τώρα μπορείτε να συνεχίσετε να αναπνέετε μέχρι την επόμενη ανάσα!
Υποσημείωση: Οι φράσεις στα εισαγωγικά προέρχονται από το βιβλίο « Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή» του Rainer Maria Rilke των εκδόσεων Ίκαρος σε μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου